Tư vấn du lịch phượt Kim Bôi, Hòa Bình chi tiết và mới nhất 2020
Trước năm 1945, Hòa Bình là nơi cứ trú chủ yếu của người Mường. Khi đó, dân cư phân bố theo 4 thung lũng lớn, gọi là 4 mường: Bi, Vang, Thàng, Động. Theo lịch sử phát triển và quy mô phân bố dân cư, người ta sắp xếp: Nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động. Ở đây chúng ta hiểu mường là một khái niệm chỉ một cùng cư trúcủa người Mường (trong tiếng Mường, mường còn có nghĩa là một đơn vị quần cư nhỏ, tương đương với làng trong tiếng Việt). Mường Động gốc vốn là xã Vĩnh Đồng, Kim Bôi. Đây là một trong những cái nôi văn hóa của cả vùng, đồng thời là nơi tập trung dân cư Mường với kinh tế phát triển sớm.
Nhắc đến du lịch Kim Bôi, thường chúng ta sẽ nhắc đến Khu du lịch suối khoáng Kim Bôi, nơi mà các bạn có thể thoải mái tận hưởng cảm giác thư giãn khi được ngâm mình trong các bể nước khoáng nóng. Hiện nay Kim Bôi có hai bể bơi trong nhà cùng với hệ thống bồn tắm soáy cá nhân và tập thể (8 người) được thay nước hàng ngày phục vụ du khách thích bơi lội, ngâm mình để thư giãn sau quãng đường dài đến với Kim Bôi. Bên cạnh đó nước suối còn có đầy đủ những khoáng chất với độ tinh khiết hoàn hảo có lợi cho sinh dưỡng của con người. Chính vì vậy đây còn là nơi dưỡng thọ và chữa các bệnh như thấp khớp, đau dạ dày, bệnh đường ruột…
Du lịch Kim Bôi vào thời gian nào?
Nằm không quá cách xa Hà Nội, Kim Bôi là địa điểm rất thú vị để nghỉ ngơi vào 2 ngày cuối tuần. Là một vùng núi nên khí hậu của Kim Bôi thường xuyên mát mẻ, không quá nắng nóng ngay cả trong thời điểm cao điểm của mùa hè. Các bạn có thể đến Kim Bôi vào bất kỳ thời gian nào trong năm, chỉ cần lưu ý nếu đi vào mùa mưa bão miền Bắc (khoảng tháng 7-8) bởi thời điểm này đôi khi xảy ra sạt lở, mưa lũ nên khá nguy hiểm trong thời gian di chuyển.
- Nếu muốn kết hợp đi Thung Nai thì nên chọn thời điểm khí hậu oi nóng để tranh thủ trải nghiệm các hoạt động bơi lội mát mẻ trên lòng hồ thủy điện.
Hướng dẫn đi tới Kim Bôi
Khá gần Hà Nội, đường đi tương đối dễ nên các bạn có thể sử dụng phương tiện cá nhân để tới Kim Bôi (Ảnh – Hải Nguyễn Văn)
Phương tiện cá nhân
Chỉ cách trung tâm Hà Nội khoảng 80km nên thuận lợi nhất để dến Kim Bôi các bạn hãy sử dụng phương tiện cá nhân. Có 2 đường để đi tới khu suối khoáng Kim Bôi, các bạn có thể đi một đường và về một đường để thiết kế chuyến đi thành một cung đường vòng tròn.
Chiều đi từ Hà Nội các bạn đi đến Thị trấn Lương Sơn, đến đoạn Bãi Lạng thì rẽ trái đi theo hướng đường chỉ đi Bãi Chạo để tới Kim Bôi. Chiều về, các bạn đi thẳng đường 12B ra QL6 đoạn Dốc Cun để quay lại Tp Hòa Bình về Hà Nội. Trên đường về có thể ghé qua Bảo tàng văn hóa Mường, nhà máy thủy điện Hòa Bình.
Phương tiện công cộng
Không có tuyến xe trực tiếp từ Hà Nội đi Kim Bôi nên nếu không có phương tiện cá nhân và không có điều kiện thuê xe riêng, các bạn vẫn có thể đến Kim Bôi bằng cách sau.
Từ Hà Nội các bạn đi xe khách lên Thành phố Hòa Bình, hãy nhờ lái xe cho xuống địa điểm nào gần nhất với Bệnh viện tỉnh Hòa Bình, từ đây có tuyến xe buýt số 02 đi Lạc Thủy và có đi qua khu du lịch suối khoáng Kim Bôi.
Lưu trú ở Kim Bôi
Trong thời đại 4.0 việc đặt phòng rất đơn giản, bạn có thể tham khảo ứng dụng Vnhomestay: https://vnhomestay.com.vn.
Vnhomestay LÀ NỀN TẢNG KẾT NỐI NGƯỜI CÓ NHU CẦU THUÊ HOMESTAY VÀ CHỦ NHÀ
1, Các homestay được hiển thị và chỉ đường trên bản đồ quanh vị trí hiện tại của người dùng hoặc quanh địa điểm người dùng tìm kiếm. | |||
2, Nền tảng không thực hiện việc đặt phòng, khách hàng không phải thanh toán trước, chỉ thực hiện kết nối thông tin cung cầu. | |||
3, Các thông tin du lịch như địa danh, quán ăn, địa điểm vui chơi, mua sắm sẽ hiển thị và được tính khoảng cách với homestay người dùng chọn, để hỗ trợ người dùng tự lập kế hoạch du lịch. |
Chơi gì khi du lịch Kim Bôi
Khu du lịch suối khoáng Kim Bôi
Suối khoáng Kim Bôi với nhiệt độ tuy không cao nhưng lại vẫn tương đối giàu các loại khoáng chất (Ảnh – Hung Nguyen Tuan)
Khu du lịch Suối khoáng Kim Bôi độc đáo hấp dẫn bởi nguồn nước khoáng từ ngàn xưa trong vắt, không mùi, vô khuẩn, khi vừa lộ thiên nhiệt độ 34 -> 36oC, thành phần chính là Bicacbonat Sunphat Canxi – Magie, thuộc loại nước khoáng giải khát chữa bệnh có lợi cho sức khoẻ con người.
Theo các nhà khoa học, nước khoáng Kim Bôi được xuất lộ ra từ vỉa đá vôi có tuổi địa chất khoảng 250 triệu năm, khi lộ thiên nước có nhiệt độ 34-36 độ C, được đánh giá là suối khoáng có thành phần hóa học ổn định nhất. Qua kiểm nghiệm, nguồn nước khoáng Kim Bôi là điều kiện lý tưởng để phục hồi sức khỏe, giúp chữa các bệnh viêm khớp, đường ruột, dạ dày, huyết áp… Nước suối Kim Bôi đã được đóng chai làm nước giải khát, nó cùng loại với nước khoáng Thạch Bích ở Quảng Ngãi, Kum-dua ở Nga và Paven Banis ở Bulgaria.
Đến đây, du khách có thể nghỉ ngơi và tận hưởng nguồn suối nóng tuyệt vời tại khu du lịch suối khoáng Kim Bôi, khách sạn Công đoàn, Vresort, hoặc các khu nhà nghỉ. Nguồn khoáng nóng phun lên từ độ sâu 175,5 m và được bơm dẫn trực tiếp vào các bể tắm phục vụ du khách. Nhiều người ưa dân dã, lựa chọn những khu nhà nghỉ để gần gũi với thiên nhiên, hơn nữa có thể vừa đắm mình thư giãn, lại vừa có thể nghe tiếng nước phun lên ào ào vô tận từ dưới lòng đất.
Cửu thác Tú Sơn
Thác Tú Sơn (Ảnh – khoitran)
Cửu thác Tú Sơn được ví như danh thắng “đệ nhất’ xứ Mường với núi non hùng vĩ, suối thác thơ mộng, cùng khí hậu mát mẻ trong lành khiến ai đến đây cũng đều ngỡ như đang lạc bước ở Đà Lạt, hay đắm mình trong sương sớm Sapa.
Cách thành phố Hoà Bình trên 20km khu du lịch sinh thái Cửu Thác Tú Sơn nằm trên địa phận xóm Củ, xã Tú Sơn, Kim Bôi, cạnh đường quốc lộ 12B, gần khu suối khoáng nóng Kim Bôi. Đường lên với Cửu thác, du khách có thể cảm nhận được sự mộc mạc, hoang sơ từ cảnh vật đến cả nếp sống của đồng bào dân tộc nơi đây. Người dân sống quanh khu cửu thác chủ yếu là người Mường.
Thác Tiên
Tắm hùng vĩ và thơ mộng, với nước trong vắt như gương soi.
Thác hồ Âu Cơ
Ở thượng ngàn cửu thác Tú Sơn, cao 1.300m so với mặt nước biển, đây là ngọn thacs huyền bí, nơi còn lưu dấu tích một “quả trứng Âu Cơ” khổng lồ hóa đá nằm giữa suối.
Thác Quan Lang
Trải chiếu bồng bềnh, êm ru như tình yêu quan lang lén lút hò hẹn với người tình bên dòng suối mà người xưa đã lưu lại thành truyền thuyết.
Thác Hồ Út Lót
Gắn liền với câu chuyện tình yêu trắc trở của nàng Út Lót vừa thông minh, vừa xinh đẹp với chàng Hồ Liêu không lấy được nhau hóa thành đôi bướm trắng rập rờn bên suối.
Thác Bạc
Cao hơn 20m, tựa như mái tóc của sơn nữ xứ Mường, được trang điểm cầu kỳ bằng thứ màu bạc lấp lánh. Dòng thác tấu lên những tiếng ầm ầm, ào ào nghe như bản hùng ca của núi rừng Tây Bắc. Chốc chốc hơi nước và ánh nắng lại hòa quyện vào nhau tạo thành những chiếc cầu vồng kỳ ảo.
Động Long Cung
Là một dòng suối cổ xưa chảy từ đầm hồ ba nhánh. Do trên cao đất đá tuôn xuống lấp tắc, làm nước đổi dòng, suối này trở thành hang động huyền ảo.
Khu vườn Thượng Uyển
Đi qua cây cầu treo rung rinh trước gió và gần 200 bậc thang đá là đặt chân tới đây. Nằm ở độ cao 1.000m so với mực nước biển. Khí hậu mát mẻ, dõi mắt về bốn phía là những cánh rừng già nguyên sinh, xanh thẳm mờ sương. Ven suối là những nhà sàn nhỏ xinh nằm im lìm bên những tảng đá như đàn voi đá tranh nhau tắm ngụp dưới dòng nước trong mát.
Thác Thiên Ngọc Thạch
Từ chân thác nhìn lên cao sẽ thấy một hòn đá tròn khổng lồ, màu xanh ngọc, như đang treo lơ lửng giữa trời. Dưới chân thác là không gian mênh mông, huyền ảo, tráng lệ của động Thuỷ Cung, với muôn vàn hoa lá khoe sắc rực rỡ.
Thác hồ Trượng Phu
Cao 100m – dòng thác như từ trên trời buông xuống hồ Tiên Sa rộng 300m2, phía trên hồ Tiên Sa là giếng Ngọc.
Mộ cổ Đống Thếch
Khu mộ cổ Đống Thếch còn chưa nhiều bí ẩn chưa được giải đáp (Ảnh – cungphuot.info)
Đống Thếch là tên gọi khu mộ Mường cổ thuộc xóm Chiềng Động, xã Vĩnh Đồng, Kim Bôi. “Đống” theo quan niệm của người Mường dùng để chỉ những nơi mồ mả, nơi chôn cất người chết. Còn “Thếch” là địa danh chỉ vùng đất, vì thế mà khu mộ mang tên địa danh là Đống Thếch. Khu mộ Đống Thếch nằm ở phía Tây Bắc thung lũng Mường Động, xã Vĩnh Đồng. Trên đường 12B, cách huyện lỵ huyện Kim Bôi 6km, cách trung tâm thành phố Hoà Bình 24km về phía Đông Nam, từ ngoài đường nhìn vào ta sẽ thấy một thung lũng nhỏ, cao ráo, bằng phẳng, đi sâu vào bên trong ta thấy nhấp nhô hàng trăm hòn mồ cao thấp đứng cùng thời gian mưa nắng, địa thế khu đất khá đẹp, bằng phẳng giao thông đi lại thuận tiện, vây quanh ba mặt khu mộ cổ Đống Thếch là những quả đồi thấp tạo nên một bồn địa nhỏ trong một thung lũng lớn. Khu đất có địa thế, hình dáng miệng rồng, một thế đất theo quan niệm thuật phong thuỷ ngày xưa. Cho nên từ lâu dòng họ quan lang Mường Động đã độc chiếm làm nghĩa địa để làm nơi yên nghỉ cuối cùng của dòng họ mình. Với diện tích rộng vài vạn mét vuông, trải qua nhiều đời khu mộ cổ Đống Thếch đã ẩn chứa hàng trăm ngôi mộ của nhiều thế hệ dòng họ Đinh. Trong đó có nhiều ngôi mộ, xung quanh quanh được chôn nhiều hòn mồ cao lớn như cắm dấu ấn biểu hiện quyền lực của dòng họ lang Mường Động. Đống Thếch trở thành “Thánh địa” riêng của nhà lang, bị cây rừng phủ lên rậm rạp càng trở nên bí hiểm trước con mắt của người dân Mường Động từ đời này sang đời khác, mộ có niên đại sớm nhất là năm 1651. Đặc biệt trong khu mộ cổ có ngôi mộ của tướng quân Chiêu Đống hầu Đinh Công Kỷ là người có công giúp vua Lê Trung Hương chống giặc và xây dựng chiều chính.
Các địa điểm khác gần Kim Bôi
Nhà máy Thủy điện Hòa Bình
Nhà máy thủy điện Hòa Bình mùa xả lũ (Ảnh – tungtrinhdinh)
Nhà máy Thủy điện Hoà Bình được xây dựng tại hồ Hòa Bình, trên dòng sông Đà thuộc miền bắc Việt Nam. Trước khi nhà máy thủy điện Sơn La khánh thành đây là nhà máy thủy điện lớn nhất Việt Nam và Đông Nam Á. Nhà máy do Liên Xô giúp đỡ xây dựng và vận hành. Công trình khởi công xây dựng ngày 6 tháng 11 năm 1979, khánh thành ngày 20 tháng 12 năm 1994. Công suất sản sinh điện năng theo thiết kế là 1.920 megawatt, gồm 8 tổ máy, mỗi tổ máy có công suất 240.000 kilowatt. Sản lượng điện hàng năm là 8,16 tỷ kilowatt giờ (KWh).
Tại sân Nhà truyền thống Thủy điện Hòa Bình có một khối bê tông hình thang, trên đó có tấm biển thép khắc chìm dòng chữ: “Nơi lưu giữ bức thư của những người xây dựng Thủy điện Hòa Bình gửi thế hệ mai sau. Thư sẽ được mở vào ngày 1-1-2100”.
Hồ thủy điện Hòa Bình
Từ khi có nhà máy thủy điện, hồ Hòa Bình trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn (Ảnh – aizacruzwing)
Hồ Hòa Bình là hồ nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á. Hồ có chiều dài 70 km, trải rộng trên địa bàn 17 xã thuộc 5 huyện, thành phố. Trong khu vực lòng hồ có 47 đảo lớn nhỏ, trong đó có 11 đảo đá vôi với diện tích 116 ha và 36 đảo núi đất diện tích gần 160 ha.
Cảnh quan môi trường trên lòng hồ và chung quanh hồ với những cảnh đẹp, mặt nước mênh mang, núi non và những hang động, đền thờ là những điều khiến du lịch lòng hồ thu hút được rất nhiều khách du lịch đến với Hòa Bình.
Thung Nai
Trên hồ Thung Nai (Ảnh – lila1897)
Là một xã lòng hồ sông Đà thuộc huyện Cao Phong, nằm cách Hà Nội khoảng hơn 100km, đường vào Thung Nai sẽ đưa bạn theo hướng đi cảng Bình Than bám dọc sông Đà với khoảng 10km đường núi với cảnh sắc vô cùng đẹp.
Đền Thượng Bồng Lai
Đền Thượng Bồng Lai (Ảnh – Thanh Lê)
Tọa lạc tại chân núi Đầu Rồng, thuộc khu 3, thị trấn Cao Phong, Cao Phong. Cách trung tâm thành phố Hòa Bình khoảng 10km về phía nam, đền Bồng Lai (hay còn gọi là đền Thượng Bồng Lai) thờ Đệ nhị thượng ngàn tiên nương (tức Cô Đôi Thượng Ngàn) và các chư vị tiên thánh Tứ Phủ. Tương truyền, đây là nơi Cô Đôi gặp Thánh Mẫu Đệ nhị (Mẫu Thượng Ngàn) và là nơi hóa của Cô.
Ăn gì ở Kim Bôi
Thịt lợn mán Hòa Bình
Hầu hết các địa điểm du lịch ở Hòa Bình các bạn đều có thể đặt người dân chuẩn bị cho một mâm cỗ lá chế biến từ thịt lợn như này (Ảnh – linhcandy_711)
Lợn là loại được nuôi thả trên đồi núi, quanh năm chỉ biết ăn ngô, khoai, cây cỏ nên cho thịt săn chắc, ít mỡ, có vị thơm ngọt tự nhiên. Sau khi chế biến đầy đủ các món ăn, thịt lợn mán sẽ được bày biện ra mâm cỗ đã được lót sẵn lá chuối. Lá chuối ở đây phải là lá chuối rừng, non mềm, thơm mùi đặc trưng núi rừng, hòa quyện với màu sắc hấp dẫn của mâm cỗ. Trong mâm cỗ lá, thức ăn cũng được bày biện theo hình tròn. Lòng và tim gan lợn luộc chín được xếp đầu tiên, tiếp theo là thịt lợn mán luộc và nướng. Phía trên cùng là những miếng chả được nướng trên than hồng thơm phức. Xen lẫn các món thịt, không thể kể thiếu những thức rau rừng tươi mơn mởn.
Gà chạy bộ
Với địa hình là đồi núi cao, gà được nuôi ở Hòa Bình là gà chạy bộ chính hiệu. Thịt sẽ dai và thơm hơn so với gà ở dưới xuôi nhiều. Ngoài gà trong bữa ăn chính, bạn có thể đặt nhà nghỉ chuẩn bị thêm 1 vài con (tùy số lượng người) để nướng hoặc nấu cháo vào buổi tối.
Cơm lam
Đến bất cứ vùng đất nào ở Hòa Bình đều có thể dễ dàng tìm gặp món cơm lam (Ảnh – huyen_jenny)
Không biết món cơm độc đáo này ra đời từ bao giờ, nhưng chỉ biết rằng người dân miền núi thường phải đi rừng rất vất vả, nhọc nhằn có khi đi từ lúc sáng sớm tinh mơ cho tới lúc tối mịt hoặc thậm chí phải ngủ lại trong rừng. Nên họ mang theo một chút gạo để khi đói sẽ chặt lấy ống tre, ống nứa bên đường, bỏ chút gạo và chút nước suối để nướng những ống cơm ăn qua bữa, từ những thói quen từ ngàn xưa để lại, một thói quen rất bình dân, dễ làm thế mà không ngờ nay đã được tôn lên thành một món ăn đặc sản của núi rừng – món cơm lam. Món cơm lam có rất ở nhiều nơi từ người Tày, nguời Thái, người Nùng, người Mường… đều có loại cơm này. Tuy nhiên, Hoà Bình là nổi tiếng hơn cả vì nơi đây có loại gạo nương thơm lại dẻo nổi tiếng
Xôi các màu
Xôi tím ở Kim Bôi (Ảnh – minno_dang)
Người ta tạo ra màu xôi từ các thứ cây thân cỏ, sau đó lần lượt cho gạo màu đỏ xuống trước, sau là màu xanh, vàng, tím, trắng cho lên trên cùng. Khi xôi chín, dỡ ra rồi trộn với nhau hoặc để riêng từng màu thành loại xôi nhiều màu với hương vị khác nhau trông rất đẹp mắt. Đây là một món ăn dân tộc rất được khách du lịch ưa chuộng.
Rau rừng thập cẩm đồ
Món rau rừng đồ thập cẩm rất phổ biến trong văn hóa ẩm thực người Mường (Ảnh – Làng Sỏi)
Món rau đồ quen thuộc gồm cả rau rừng, lá thuốc, các loại lá thập cẩm trong vườn nhà (hoa chuối, lá đu đủ, rau beo, rau tầm bóp, cà quẹng, rau đốm…) sau khi đồ lên khoảng 30-40 phút. Lúc ăn, chấm nước lòng cá tạo nên sự đan xen trong vị giác (chút đắng, cay, chua, chát, ngọt, bùi…)
Măng đắng
Măng đắng Hòa Bình, món này có thể mua về làm quà sau chuyến đi (Ảnh – Đài Chang)
Măng ngon là thứ mầm cây thuộc họ tre, trúc, mai, vầu, sặt, nứa mới nhú khoảng 1-2 đốt ngón tay trở xuống, phần thân còn lại ngập trong đất. Khi bóc bẹ ra, thân măng trắng muốt, nuột nà.
Muốn có món măng đắng ngon phải chọn những mầm măng sặt mới nhú lấy củi nướng cho đến khi măng cháy xém, quắt lại bóc dần từng bẹ chấm vào gói chẩm cheo gồm muối, ớt, lá gừng, mắc khén, lá tỏi và củ tỏi giã nhỏ. Khi ăn, ta sẽ cảm nhận được vị đắng ngọt của măng, vị mặn của muối, vị cay nồng của ớt, vị cay ấm của lá gừng, vị cay tê của mắc khén, vị cay rát của tỏi cùng hương vị đặc trưng của nước măng chua và cây măng nướng.
Măng chua nấu thịt gà
Thịt gà nấu măng chua, thêm chút hạt dổi Hòa Bình thì các bạn khỏi chê (Ảnh – Bui Ha Thanh)
Gà nuôi thả, có trọng lượng khoảng trên 1 kg được làm sạch, bỏ riêng nội tạng. Sau đó, chặt thịt gà ra nhiều miếng nhỏ đem ướp với măng chua (măng giang, măng bương càng muối lâu càng tốt) cùng với gia vị bóp ướp để từ 20-30 phút cho ngấm hương vị của măng cùng gia vị vào miếng thịt. Sau đó, cho vào nồi vần quanh bếp củi than khoảng 1-2 giờ. Khi thịt gà và măng đã chín nhừ, rắc thêm một chút hạt dổi nướng giã nhỏ.
Rượu cần
Rượu cần thường thấy ở Hòa Bình và Tây Nguyên (Ảnh – vietnamesegod)
Rượu cần là loại rượu không thể thiếu trong gia đình người Mường khi tiếp khách, vui chơi, uống trong đám cưới, mừng nhà mới, thờ cúng, lễ tạ…Rượu cần được làm bằng cách lấy một nắm lá rừng nghiền nhỏ, rồi trộn với tinh bột để tạo men, sau đó cho vào vò, phủ một lớp trấu để ủ. Khi uống, khách chỉ cần đổ nước đun sôi để nguội hoặc nước khoáng đóng chai vào đầy bình. Tục uống rượu cần thể hiện cách uống theo nhóm người, đông và vui. Trong tiệc rượu, mọi người ngồi quây tròn bên nhau cùng thưởng thức cái êm nồng, dịu ngọt, ngây ngất của rượu cần cùng với tiếng chiêng tràn ngập không khí lễ hội.
Mua gì làm quà khi du lịch Kim Bôi
Trên đường từ Kim Bôi về lại Hà Nội các bạn sẽ đi qua địa phận 2 huyện Cao Phong và Kỳ Sơn. Nếu đi vào đúng mùa sẽ dễ dàng mua được 2 loại đặc sản này về làm quà.
Quất hồng bì Kỳ Sơn
Nếu đi qua Kỳ Sơn vào đúng dịp thu hoạch, các bạn mới có cơ hội thưởng thức món quất hồng bì đặc sản ở đây (Ảnh – Huong Thu Nguyen)
Tháng 7 là thời điểm quất hồng bì hoặc nhâm vòng) vào vụ thu hoạch. Hàng trăm điểm bán hồng bì dọc tuyến quốc lộ 6 đoạn từ xã Dân Hòa qua Dân Hạ đến thị trấn Kỳ Sơn (Kỳ Sơn) tấp nập người mua. Với nguồn cung có hạn, gần như chỉ những ai ghé qua vùng đất Dân Hòa đúng thời điểm này mới có cơ hội thưởng thức những chùm hồng bì dày cùi mà ngọt lịm mang hương rất riêng này.
Cam Cao Phong
Cam Cao Phong (Ảnh – Khánh Huyền)
Các giống cam trồng tại huyện Cao Phong đều có nguồn gốc từ nơi khác. Tuy nhiên, khi đưa về trồng lại đây do phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng khí hậu nên đã trở thành một trong những loại đặc sản phổ biến được mua về làm quà nhiều nhất khi du lịch Hòa Bình.